Bu yazıyı mutlaka okuyun çok değerli bir yazı
2020’DEKİ YER İLE UZAYDA OLAĞANÜSTÜ DEĞİŞİMLERİN NEDENİ NE OLABİLİR?
Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, Jeofizik Yüksek Mühendisi
1999 depremi sonrasında, ayrıca yapmış olduğum açıklamalarını anımsatmak isterim. Yer ile uzaydaki değişimlerin, gelecek 30 yıl boyunca; deprem, yanardağ, anakaralarının yüzme hızları, uçkun(heyelan), sel, çığ düşmesi, süpürtü(tsunami), kasırga, hortum gibi doğal kıranları arttıracağını belirtmiştim. Özellikle 2018’de yaptığım açıklamada ise; 2020 ile 2022 yıllarında deprem, sel, çığ düşmesi, süpürtü(tsunami), kasırga, hortum gibi doğal kıranları arttıracağını belirtmiştim.
Yer’in yarıçapı, öteki deyimle göbeğine olan derinlik 6382 km’dir. Yerin göbeği ya da çekirdeği yaklaşık 7500 C sıcaklıkta, katı, çok iletken olup kalınlığı 1200 km’dir. Bunun üzerini kılıf gibi kalınlığı 2200 km olan sıvı demir bir dış çekirdek sarar ki bunun yüzeyden derinliği 2900 km’dir. Dış çekirdek üzerinde çenek(manto), onun en üstünde de üzerinde yaşadığımız katı, soğuk, (20C) yer kabuğu yer alır. Yer kabuğunun kalınlığı da okyanuslar altında 5, anakaralar altında ortalama 35 km, olup 150 km’ye dek çıkar.
Dış çekirdek, iç çekirdek üzerinde dönerek çalkalanırken, iç çekirdeğin ikeysel(dipolar) duruşunda da yalpalanma görülür. İşte bu dönme, yerin kapar(manyetik) alanını oluşturan doğal bir kıvıl(elektrik) ile kapar ışın salan bir üreteçtir. Bu ikey alanın yeryüzündeki uçlarına kuzey ile güney kapar uçları denir. Kapar uçlar; yerin dönme uçlarıyla günümüzde 11,5 derecelik sapma yapar. Kapar uçlar böyle geze geze yer değiştirler. Kuzey ile güney uçların yer değiştirmesine terslenme denir. Yerin bu terslenmesi 10 ile 15 bin yıl dönemlerde gerçekleşir. Ne var ki, benzer biçimde güneşin kapar alanının terslenmesi ise 10 ile 11 yılda, diyesim daha hızlı gerçekleşir. Güneş en son 2013 ile 2014’de terslendi. Gelecekte ise 2023 ile 2024 arasında terslenecektir. Güneş, Yeryuvarını en çok 1989-1990 yılında etkilemişti.
Kaynar kazan gibi olan güneşten saçılan yüklü taneciklerin yeryuvarına ulaşması 16 ile 18 saatte olur. Yeryuvarı, bu taneciklerin yeryüzüne ulaşmasını engellemek üzere bir perde oluşturur ki buna “kalkan ya da kaparyuvar gergisi” denir. Tanecikler ise kapar alanın düşük olduğu yerlerden yer içine sızarlar ki, buna “kuzey uç ışıkları” denir. Ötekiler ise, kapar gergi yüzeyinden süpürülerek uzaya atılırlar.
Bu ikeylik gösteren çok iletken iç çekirdeğin, çevresinde dış çekirdeğin yalpalanarak dönmesinin yeryüzünde yarattığı alana “yerin kapar alanı” denir ki, bu yerden yere değişir. Jeofizikçiler, bu alanın yerelde değişimini ölçerek; kayaçların yaşlarını, madenlerin yerlerini, petrol çukurlarının sınırlarını, yer kabuğunun genişlediği, daraldığı yerleri, anakaraların birbirine göre kaymasını bulurlar. İşte yıldan yıla konumu, gücü değişerek batıya doğu kayan bu kapar alanın, gücünü çok yitirip göçtüğü yerlerde vardır. Günümüzde bu bölge, Güney Amerika ile Güney Afrika arasındaki, Atlantik göçme alanıdır. Bu göçme alanı batıya doğru ilerlemektedir.
Yerin dış çekirdeğindeki dönme ile iç çekirdeğindeki yalpalanmaya göre, kuzey ile güney uçları yerlerini sürekli olarak değiştirirler. Kapar alan bundan 4 milyar yıl önce oluşmuştur.
Yerfizikçileri olarak; Yeryuvarı’nın kapar(manyetik) alanının değişimini 15’inci yüzyıldan bu yana ölçebiliyoruz. 1980’e kadar kapar alanın kuzey ucu yılda 4-5 km yer değiştiriyordu. 1990’dan sonra bu yer değiştirişte bir hızlanma oldu, kapar ucun (kutubun) yılda 10 ile 20 kilometre kadar yer değiştirdiğini gördük. 2013’de yer değiştirmenin hızı 50 kilometreye erişerek doruk yaptı, sonra düşüşe geçti. Diyesim o ki, yer değiştirmenin boyutu, 600 yıl öncekinin 10 katına çıktı. Öngörülerimize göre, döngü 30 yıl sürecek sonra olağana dönecek.
Kapar alan hızının değişmesiyle yerin çekirdeğinin yalpalanma hızı da arttı. Bu hızın değişmiş olması doğal olayların artışıyla sonuçlanıyor. Deprem, süpürtü(tsunami), yanardağ, hortum, sel, buz erimeleri, taşkınlar, yer kaymaları sayısında olağanüstü artışlar olarak ortaya çıkıyor. Örneğin, Türkiye’de hiç hortum olmazdı, ancak 2013’de hortumdan altı kişi öldü. Selleri sürekli izliyoruz, doğal orman yangınları, kapar uçlardaki buzul erimelerindeki hızlanma, Kuzey Işıkları'nın konumundaki değişim hepsi bunun sonucu.
Güneyimizde, Afrika ana karasının, Anadolu, Ege, Balkanlara doğru gidiş hızında artışlar son 10 yıldır sürmektedir. Afrika’nın Anadolu altına girmesi, girerken toslaması, erimesi yükselmesi, Anadolu-Ege-Balkanları da yükseltirken, germekte, bu germeler deprem biçimde boşalımlara neden olarak, düşümlü, yanal atımlı kabuk kırılmalarıyla sonuçlanmaktadır. Tüm bu hızlanmaların nedeni, Yer çekirdeğindeki yalpalanmanın, yüzeryuvar (astonesphere) içindeki çevrim akım hızlarını arttırmış olabilir. İçinde olduğumuz, 2020 yılında, daha yıl bitmeden Türkiye 6 büyük deprem yaşamıştır. Bu durumun 2021 ile 2022 yıllarında benzer biçimde süreceğini beklemekteyim. Ötesi, Türkiye kıyılarında Küdür (Bozburun-Marmaris) yanardağı gibi, Batı Anadolu’da yanardağların da diriliğini arttırabileceği, yanardağ bilimcilerince göz önüne alınmalıdır.
Biz bu alanda çalışan yerfizikçileri olarak yaşananların ayırdındayız, ancak nedenini henüz belirlemiş değiliz. Bu yalpalanmanın nedeni ne? Dünyanın yaşı 4 milyar 650 milyon yıl. 500 yıl boyunca böyle bir durum gözlenmedi bugün neden oluyor? Bu konuda bazı kuramlar var. En yaygın olanı da yeryuvarının güresinin kaynağı olan hidrojen yakıtındaki bir değişiklik olabilir.
Kısacası, hiçbir şey bir başına soyut değil. Uzay ile Yeryuvarı içinde oluşan her olay ile değişim, tüm varlıkları etkilediği gibi, doğal olayları da tetikliyor. Ancak bilim bunları anlayacak düzeyde değil, henüz.
19 Aralık 2020
2020’DEKİ YER İLE UZAYDA OLAĞANÜSTÜ DEĞİŞİMLERİN NEDENİ NE OLABİLİR?
Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, Jeofizik Yüksek Mühendisi
1999 depremi sonrasında, ayrıca yapmış olduğum açıklamalarını anımsatmak isterim. Yer ile uzaydaki değişimlerin, gelecek 30 yıl boyunca; deprem, yanardağ, anakaralarının yüzme hızları, uçkun(heyelan), sel, çığ düşmesi, süpürtü(tsunami), kasırga, hortum gibi doğal kıranları arttıracağını belirtmiştim. Özellikle 2018’de yaptığım açıklamada ise; 2020 ile 2022 yıllarında deprem, sel, çığ düşmesi, süpürtü(tsunami), kasırga, hortum gibi doğal kıranları arttıracağını belirtmiştim.
Yer’in yarıçapı, öteki deyimle göbeğine olan derinlik 6382 km’dir. Yerin göbeği ya da çekirdeği yaklaşık 7500 C sıcaklıkta, katı, çok iletken olup kalınlığı 1200 km’dir. Bunun üzerini kılıf gibi kalınlığı 2200 km olan sıvı demir bir dış çekirdek sarar ki bunun yüzeyden derinliği 2900 km’dir. Dış çekirdek üzerinde çenek(manto), onun en üstünde de üzerinde yaşadığımız katı, soğuk, (20C) yer kabuğu yer alır. Yer kabuğunun kalınlığı da okyanuslar altında 5, anakaralar altında ortalama 35 km, olup 150 km’ye dek çıkar.
Dış çekirdek, iç çekirdek üzerinde dönerek çalkalanırken, iç çekirdeğin ikeysel(dipolar) duruşunda da yalpalanma görülür. İşte bu dönme, yerin kapar(manyetik) alanını oluşturan doğal bir kıvıl(elektrik) ile kapar ışın salan bir üreteçtir. Bu ikey alanın yeryüzündeki uçlarına kuzey ile güney kapar uçları denir. Kapar uçlar; yerin dönme uçlarıyla günümüzde 11,5 derecelik sapma yapar. Kapar uçlar böyle geze geze yer değiştirler. Kuzey ile güney uçların yer değiştirmesine terslenme denir. Yerin bu terslenmesi 10 ile 15 bin yıl dönemlerde gerçekleşir. Ne var ki, benzer biçimde güneşin kapar alanının terslenmesi ise 10 ile 11 yılda, diyesim daha hızlı gerçekleşir. Güneş en son 2013 ile 2014’de terslendi. Gelecekte ise 2023 ile 2024 arasında terslenecektir. Güneş, Yeryuvarını en çok 1989-1990 yılında etkilemişti.
Kaynar kazan gibi olan güneşten saçılan yüklü taneciklerin yeryuvarına ulaşması 16 ile 18 saatte olur. Yeryuvarı, bu taneciklerin yeryüzüne ulaşmasını engellemek üzere bir perde oluşturur ki buna “kalkan ya da kaparyuvar gergisi” denir. Tanecikler ise kapar alanın düşük olduğu yerlerden yer içine sızarlar ki, buna “kuzey uç ışıkları” denir. Ötekiler ise, kapar gergi yüzeyinden süpürülerek uzaya atılırlar.
Bu ikeylik gösteren çok iletken iç çekirdeğin, çevresinde dış çekirdeğin yalpalanarak dönmesinin yeryüzünde yarattığı alana “yerin kapar alanı” denir ki, bu yerden yere değişir. Jeofizikçiler, bu alanın yerelde değişimini ölçerek; kayaçların yaşlarını, madenlerin yerlerini, petrol çukurlarının sınırlarını, yer kabuğunun genişlediği, daraldığı yerleri, anakaraların birbirine göre kaymasını bulurlar. İşte yıldan yıla konumu, gücü değişerek batıya doğu kayan bu kapar alanın, gücünü çok yitirip göçtüğü yerlerde vardır. Günümüzde bu bölge, Güney Amerika ile Güney Afrika arasındaki, Atlantik göçme alanıdır. Bu göçme alanı batıya doğru ilerlemektedir.
Yerin dış çekirdeğindeki dönme ile iç çekirdeğindeki yalpalanmaya göre, kuzey ile güney uçları yerlerini sürekli olarak değiştirirler. Kapar alan bundan 4 milyar yıl önce oluşmuştur.
Yerfizikçileri olarak; Yeryuvarı’nın kapar(manyetik) alanının değişimini 15’inci yüzyıldan bu yana ölçebiliyoruz. 1980’e kadar kapar alanın kuzey ucu yılda 4-5 km yer değiştiriyordu. 1990’dan sonra bu yer değiştirişte bir hızlanma oldu, kapar ucun (kutubun) yılda 10 ile 20 kilometre kadar yer değiştirdiğini gördük. 2013’de yer değiştirmenin hızı 50 kilometreye erişerek doruk yaptı, sonra düşüşe geçti. Diyesim o ki, yer değiştirmenin boyutu, 600 yıl öncekinin 10 katına çıktı. Öngörülerimize göre, döngü 30 yıl sürecek sonra olağana dönecek.
Kapar alan hızının değişmesiyle yerin çekirdeğinin yalpalanma hızı da arttı. Bu hızın değişmiş olması doğal olayların artışıyla sonuçlanıyor. Deprem, süpürtü(tsunami), yanardağ, hortum, sel, buz erimeleri, taşkınlar, yer kaymaları sayısında olağanüstü artışlar olarak ortaya çıkıyor. Örneğin, Türkiye’de hiç hortum olmazdı, ancak 2013’de hortumdan altı kişi öldü. Selleri sürekli izliyoruz, doğal orman yangınları, kapar uçlardaki buzul erimelerindeki hızlanma, Kuzey Işıkları'nın konumundaki değişim hepsi bunun sonucu.
Güneyimizde, Afrika ana karasının, Anadolu, Ege, Balkanlara doğru gidiş hızında artışlar son 10 yıldır sürmektedir. Afrika’nın Anadolu altına girmesi, girerken toslaması, erimesi yükselmesi, Anadolu-Ege-Balkanları da yükseltirken, germekte, bu germeler deprem biçimde boşalımlara neden olarak, düşümlü, yanal atımlı kabuk kırılmalarıyla sonuçlanmaktadır. Tüm bu hızlanmaların nedeni, Yer çekirdeğindeki yalpalanmanın, yüzeryuvar (astonesphere) içindeki çevrim akım hızlarını arttırmış olabilir. İçinde olduğumuz, 2020 yılında, daha yıl bitmeden Türkiye 6 büyük deprem yaşamıştır. Bu durumun 2021 ile 2022 yıllarında benzer biçimde süreceğini beklemekteyim. Ötesi, Türkiye kıyılarında Küdür (Bozburun-Marmaris) yanardağı gibi, Batı Anadolu’da yanardağların da diriliğini arttırabileceği, yanardağ bilimcilerince göz önüne alınmalıdır.
Biz bu alanda çalışan yerfizikçileri olarak yaşananların ayırdındayız, ancak nedenini henüz belirlemiş değiliz. Bu yalpalanmanın nedeni ne? Dünyanın yaşı 4 milyar 650 milyon yıl. 500 yıl boyunca böyle bir durum gözlenmedi bugün neden oluyor? Bu konuda bazı kuramlar var. En yaygın olanı da yeryuvarının güresinin kaynağı olan hidrojen yakıtındaki bir değişiklik olabilir.
Kısacası, hiçbir şey bir başına soyut değil. Uzay ile Yeryuvarı içinde oluşan her olay ile değişim, tüm varlıkları etkilediği gibi, doğal olayları da tetikliyor. Ancak bilim bunları anlayacak düzeyde değil, henüz.
19 Aralık 2020
Bu gönderiye 9 ifade bırakıldı.
Hepsini görüntüle
3
4
2
3
4
2
